Leblebinin ana maddesi NOHUT’ tur. Ancak her nohuttan leblebi yapılamaz. Leblebinin nohudu özeldir. Bu nohut cinsi yüksek yerlerde mayıs başında, alçak yerlerde mayıs ortasında ekilir. Leblebilik nohudun ekileceği tarlanın ya nadasa bırakılması ya da doğal gübre ile gübrelenmesi ve tarlanın çok güçlü olması gerekmektedir. Bu nohut cinsi fazla yağışı sevmez, yazların kurak geçmesi gerekir. Nohut, 10–15 cm derinliğe ekilir. Aşırı yağış ve su nohutların hastalanmasına neden olur.
Tavşanlı İlçesi’nin iklim şartları nohut üretimi ve leblebicilik için son derece elverişlidir. İlçe, Asıl Ege ile İç Anadolu ve Marmara Bölgelerinin geçiş noktasında bulunmakta ve az nemli bir iklime sahip olmaktadır. Hâkim rüzgârlar nohut için çok müsaittir. Tavşanlı’da hâkim rüzgârlar Poyraz, Karayel ve Günbatımı olarak görülmüştür.
Tavşanlı Leblebisinin üretimi için, leblebilik nohudun % 90’ı Balıkesir, Uşak, Kütahya ve Manisa’da yetişmekte olup, Tavşanlı bu illere çok yakın olduğundan ve iklim koşulları da birbirine yakın olduğundan bu yörelerdeki nohutlar kullanılmaktadır. Bu yöre nohutlarının natürel olarak 100 adedinin ağırlığı 46–58 gram arasında olduğundan, ideal leblebi bu nohutlardan elde edilir. Nohutların kesinlikle suni ilaçlama ya da gübreleme yapılmamış olması gerekmektedir. Bu nedenle Tavşanlı’da üretilen leblebilerde yapay hiçbir madde yoktur, tamamen doğaldır. İyi bir leblebi için iyi bir nohut gerekmektedir.
TAVŞANLI LEBLEBİSİNİN TARİHÇESİ
Leblebicilerin Pîrî kabul edilen Şeyh Murat Gazi XIV. Yüzyılda, Yıldırım Bayezid döneminde yaşamıştır. Yine rivayetlere göre 1370–1390 yılları arasında leblebiyi keşfettiği söylenmektedir. Çeşitli denemeler yaparken bir tülü ısıtılan nohutların parçalandığını gören şeyh çok üzülür ve ağlar. Gözyaşları ısıtılan nohutların üzerine döküldüğünde, gözyaşı dökülen nohutların parçalanmadığını görür ve nohutların ısıtılmadan önce ıslanması yani tavlanması gerektiğini keşfeder, böylece bugünkü anlamda leblebi keşfedilmiş olur. Çok sayıda çırak yetiştirir Şeyh.
Tavşanlı Leblebisinin mazisi 400 - 450 yıl öncelere dayanır. Murat Gazi’nin ölümünden 180 sene kadar sonra, Arnavut bir ustadan leblebi yapımını öğrenen Tavşanlılı bir usta, leblebi yapımını Tavşanlı’ya getirir. Zaten bu yörenin nohutları daha önceleri leblebi yapımında kullanılmaktaymış, böylece ustanın buraya gelmesiyle leblebicilik bu yörenin en iyi mesleklerinden biri olur. Çok sayıda zanaatkâr yetişir bu havalide. 1920 -1935 yılları arasında işin ehli ustalarca yetiştirilen gençler uzun yıllar süren çıraklık ve kalfalık dönemlerinden sonra belli bir sınava tabi tutularak, eğer kazanırsa peşkir kuşandırılarak usta yapılmışlardır. Böylelikle leblebicilik mesleği gençler arasında büyük bir rağbet görmeye başlamış ve çok iyi ustalar yetişmiştir.
Tavşanlı adının da en şanlı TAV sözünden geldiği rivayet edilir. Ülkenin en iyi tavlanmış nohutlarının burada üretilmesinden dolayı bu ismin yani Tavşanlı isminin verildiği söylenir.
Her ne şekilde olursa olsun leblebinin kaynağı TAVŞANLI dır. Bu bir gerçek. Ama zamanında yeterince tanıtılamadığı için başka isimlerle anılmış leblebimiz. Artık bu gün bu problem ortadan kalkmıştır. Tavşanlı leblebisi artık uluslar arası alanda ödüllere layık görülmektedir. 2003 yılında Paris Uluslar Arası Kalite ödülü almıştır.
Bu gün 40 tan fazla çeşit leblebi üretilmektedir Tavşanlı’da. Bu işten yüzlerce aile geçimini sağlamaktadır. Özellikle Çukurköy beldesinde çok sayıda leblebici bulunmaktadır. Tavşanlı merkezde de büyük leblebi imalatçıları bulunmaktadır. Bu gün Türkiye’nin dört bir yerin, başta Çorum, Denizli, Konya, İstanbul gibi merkezlere işlenmiş ve işlenmemiş olarak leblebi gönderilmektedir. Fakat gerçek olan şu; gerçek ve en kaliteli leblebi Tavşanlı’da üretilmektedir. Eğer yolunuz bu şirin ilçeye düşerse, ya da buradan geçerseniz leblebinizi almayı unutmayın. Gerçek leblebi Tavşanlı’da..
